Hanneke Smalhout-Soester wordt op 2 oktober 1922 geboren in de Joodse buurt in Amsterdam. Haar ouders, Sophie Rogette en Henoch Soester, hadden in de oude Weesperstraat een koosjere winkel waar ze boter, kaas en eieren verkochten. Het was een warm gezin met goede, eerlijke, hardwerkende ouders.
Haar man, David Smalhout, ontmoet ze als ze ongeveer 17 is. Op 16 september 1942 trouwt ze met hem, als een van de laatste, in de Hoogduitse synagoge aan het Jonas Daniël Meijerplein in Amsterdam.
Ontsnapt uit de Hollandse Schouwburg
Op 26 mei 1943 vindt de grote centrum actie plaats in Amsterdam. Deze grote razzia vindt plaats in de oude Jodenbuurt waar ook Hanneke wordt opgepakt en naar de Hollandse Schouwburg wordt gebracht. Alleen zij en haar man worden er via de zijdeur uitgehaald mede door Walter Süskind. Haar ouders worden helaas doorgevoerd. Ze zal hen nooit meer weerzien.
Hanneke en haar man gaan na deze ontsnapping weer terug naar de winkel en hun huis aan de Weesperstraat. Op een gegeven moment moest de winkel dicht van de Duitsers en zijn Hanneke en David verhuisd naar Christiaan de Wetstraat in Amsterdam-Oost. Ze zaten daar niet ondergedoken, maar gingen de straat niet op en de boodschappen werden wel gebracht door niet-Joodse mensen. In het voorjaar van 1944 kwamen er mannen aan de deur en werden ook zij opgehaald en meegenomen naar Weteringsschans. Vanuit daar ging Hanneke met haar man naar Westerbork. Daar hebben ze allebei gewerkt. Hanneke werkte op de batterijafdeling.
Na Westerbork is Hanneke eerst nog in Theresienstadt geweest waar ze in de landbouw heeft gewerkt. Iedere 10 dagen kreeg ze ander werk. Net zoals in Westerbork was er ook in Theresienstadt toneel waar ze regelmatig heen gingen. Gelukkig konden Hanneke en David elkaar nog ontmoeten in Westerbork en Theresienstadt. Dat zou helaas snel veranderen.
In Auschwitz
Op een gegeven moment worden eerst de mannen op transport gezet naar Auschwitz en een paar weken later de vrouwen:
Vanaf toen begon het grote erge leven. “Vanaf Auschwitz ben je geen mens meer, maar een soort machine. Je hebt geen hoofd meer om te denken.” Hanneke hoopt in Auschwitz haar man weer terug te zien, maar helaas.
Bij aankomst vindt er meteen een selectie plaats. Hanneke moest doorlopen en er werd haar meteen gefluisterd dat als ze in een rij stond dat ze dan moest zeggen dat ze gezond was. Daarna werd het haar van Hanneke afgeschoren. “Je voelt je een man met buste”:
Ze heeft geen nummer getatoeëerd gekregen, maar een penning met haar nummer 75114. Haar transport was namelijk eigenlijk bedoeld om meteen vergast te worden. Waarom zij ook hier de dans weer is ontsprongen, is haar niet duidelijk. Mogelijk omdat zij nog jong en gezond was om te werken.
Op een gegeven moment tijdens een selectie heeft ze bloed moeten afstaan. Iedereen werd met dezelfde naald geprikt en al het bloed van iedereen werd in één fles gedaan. Mogelijk was dit voor een medisch experiment.
Hanneke is in Auschwitz gelukkig niet in het ‘Puppenhaus’ terecht gekomen. Dat was een vreselijke plek waar vrouwen seksueel lastig werden gevallen door de Duitsers.
Verder heeft Hanneke in Auschwitz niet veel gewerkt. “Je vocht er voor je leven.“ Er werd over muziek en lekker eten gepraat, zoals oude Leidse kaas en challe met maanzaad en witte kaas:
Ze is er ongeveer 2 maanden in Auschwitz geweest. Op een gegeven moment hoorde ze dat haar man in Auschwitz bij de zigeuners zat. Eindelijk had ze een teken van leven. Verder was het vooral volhouden en niet te veel nadenken. Afleiding zoeken in gesprekken:
In Auschwitz was enorm veel honger doordat mensen te weinig te eten kregen:
Na Auschwitz
Na Auschwitz ging ze in de zomer van 1944 op transport met 500 andere Joodse vrouwen naar Freiberg. Daar moest ze 14 uur per dag in een vliegtuigenfabriek werken. Ze is daar ongeveer 7 maanden geweest. Het was eigenlijk een porseleinfabriek in de buurt van Dresden, die was omgebouwd tot vliegtuigenfabriek. In februari 1945 heeft ze vanuit daar in verte Dresden zien branden.
Op transport naar Mauthausen
Vanuit Freiberg is Hanneke via allerlei omzwervingen in Mauthausen beland, omdat daar nog plaats was. Mauthausen was eigenlijk een mannenkamp. Tenminste als je het nog mannen kon noemen. Het was een vreselijk kamp. Ze is daar 2 of 3 weken geweest. Net voor de bevrijding:
In Mauthausen heeft ze de ergste ervaring van haar leven meegemaakt. Op een dag, net voor de bevrijding,toen de kapo’s er nog waren, moest ze met een kuwel (een grote ton) eten halen onder in een steengroeve en weer legen bovenaan. Op en neer de trap op met 362 treden.
Weggelopen uit Mauthausen
Vanuit Mauthausen is Hanneke weggelopen met nog 1 andere vrouw en 3 mannen. Ze kwamen in Linz terecht. Daar is ze door Nederlandse postbodes die daar gevangen waren geweest, even verzorgd. Later zijn ze door het Rode Kruis via Zwitserland naar België gebracht.
In België hoorde Hanneke tot haar grote blijde verrassing dat haar man nog leefde en gerepatrieerd was naar Tilburg. David was in Graslitz bevrijd, waar hij als tolk werkte:
Hereniging bij Broeder Christofoor
Vanuit België is Hanneke in Oudenbosch bij broeder Christofoor terecht gekomen. Ze werd als snel verenigd met haar David in Oudenbosch. Hierna zijn ze terug naar Amsterdam gegaan. David werkte in Utrecht bij houthandel Jongeneel en ze besloten daar in de bovenwoning te gaan wonen waar net een aantal NSB’ers uit gevlucht waren.
“Weer iemand om voor te leven.”
In 1949 worden Hanneke en David trotse ouders van hun zoon Herman. Ze had weer iemand om voor te leven en ging vanaf dat moment haar leven weer een beetje opbouwen. Hanneke hoorde pas dat haar familie was omgebracht toen ze gerepatrieerd waren. Slechts één tante, die ondergedoken had gezeten, had het overleefd. Hanneke heeft hierdoor nooit ooms, tantes, oma’s of opa’s gekend.
Door al haar ervaringen heeft Hanneke toch het geloof in God niet verloren. “Het kwaad zijn de mensen die antisemitisch zijn. Wat doen wij voor kwaad dat mensen ons Joden zo haten?” Ook vraagt Hanneke zich wel eens af “Waarom heb ik het wel overleefd?” Maar over haar ervaringen praten, doet ze alleen met mensen die ook in een kamp zijn geweest.
Haar man heeft meteen na de oorlog zijn getuigenis opgeschreven. Deze zou samen met haar penning en nog wat andere spullen uiteindelijk aan het Joods Historisch museum worden geschonken. Hanneke is op 18 maart 2019 overleden.
Dit artikel is in 2021 geschreven door Loes Pellenaar op basis van het interview van Herman Teerhöfer met mevrouw Hanneke Smalhout – Soester. Het interview is afgenomen op 06 juni 2011 te Amsterdam.